سفالگری
سفالگری ساختن ظروف با گل رس است و به ظرف ساخته شده از این طریق سفال می‌گویند.از مشهورترین سفالینه‌ها می‌توان به کوزه و پیاله سفالین اشاره کرد.پیش از رواج شیشه سفالینه‌ها رایج‌ترین مظروفات بشر بودند. مرغوب‌ترین خاک در صنعت سفالگری خاک رس می‌باشد که به دلیل وجود مقادیر بالای آهن در آن، به رنگ سرخ است. سفالگری از نخستین صنایع بشر است.
1- تاریخچه
سفال یکی از قدیمی‌ترین ساخته‌های دست بشر است که در تمام طول عمر وی از قدیمی‌ترین ایام تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است.به این جهت در گاه نگاری دوران‌های پیش از تاریخ نقش مهمی دارد.ساخت سفال با گذشت زمان به نسبت تغییر فرهنگهای پیش از تاریخی و تجربه اندوزی اقوام بشری از نظر جنس، فرم، رنگ و نقش دچار تغییراتی چشمگیر شده است.
2- اشتغال زایی
لالجین یکی از شهرهای شهرستان بهار در استان همدان به عنوان مرکز تولید سفال خاورمیانه شناخته شده‌است ۸۰ درصد از جمعیت این شهر به پیشه‌های سفالگری،سرامیک‌کاری و شغلهای وابسته همچون نقاشی سفالینه‌ها، بسته بندی، خرید و فروش محصولات سفالین اشتغال دارند.
3- نگهداری
کنترل نوسانات رطوبتی و حرارتی
پرهیز از قراردادن اشیاء شیشه‌ای در معرض نور مستقیم آفتاب یا نور مصنوعی متمرکز.
برقراری گردش هوای کافی جهت جلوگیری از نوسانات رطوبتی و حرارتی و نیز آلودگی هوا، با استفاده از دستگاه‌های تهویه هوا،هواکش‌های معمولی یا نصب پنکه در محل نگهداری آثار.
4- ویژگی ساخت
در اغلب شهرهای ایران کارگاه‌های سفالگری وجود دارد که تعدادی از آنها مختص سفال‌هائی است که مورد مصرف بومی و محلی دارند. ولی در بعضی دیگر از مناطق سفال‌هایی ساخته میشود که به شهرهای بزرگ منتقل شده و در فروشگاه‌ها به عموم عرضه میشود. این سفال ها هر يك وجه مشخصه‌ای داشته و از یکدیگر متمایز می‌باشد. این تمایز به علت ویژگیهای خاص بومی و نقوش محلی هر ناحیه است.
5- اثر سفال بر سلامتی
هنر کوزه گری اغلب به عنوان یک عامل درمانگر و راحت کننده توصیف می شود. در حالیکه خشت می چرخد، ذهن و بدن شما افزایش انرژی شده و جاه طلبی های خلاق و اهداف شما را تقویت می کند.این فعالیت متفکرانه و هنری ذهن شما را باز کرده و نگرانی های بیرونی شما را التیام بخشد.
6- ارزش اقتصادی
از آنجایی که صنایع دستی بر میراث فرهنگی، اقتصاد و فعالیت های اجتماعی جامعه تأثیر می‌گذارد، از اهمیت زیادی برخوردار شده و هنرهای دستی به لحاظ میراث فرهنگی و مذهبی نیز دارای اهمیت ویژه هستند.
هنرهای دستی در کشورهای شرقی و کشورهای جهان سوم در ابتدا به دلیل درآمدزایی و ایجاد شغل برای مردم جامعه اهمیت داشت. اما در سال‌های اخیر صنعت هنرهای دستی در این کشورها به دلیل احیای میراث فرهنگی، بومی و حفظ ارزش‌های فرهنگی، ارزش بالاتری هم پیدا کرده است.
خواص ظروف سفالی
ظرف های سفالی به دو دستهٔ لعاب دار و بدون لعاب تقسیم می شوند. ظروف لعابدار برای پخت و پز غذا مورد استفاده قرار می‌گیرد و ظروف بدون لعاب مناسب نگهداری مایعاتی مثل آب هستند.
1- حفظ طعم غذا
یکی از اصلی ترین ویژگیهای ظروف سفالی عدم واکنش پذیری آن با مواد خوراکی است. ظروف سفالی کاملا مطمئن بوده و به علت لعابی که دارند با مواد غذایی هیچ گونه واکنشی نداده و طعم طبیعی غذا را حفظ می‌کنند. این در حالی است که کارشناسان تغذیه و پزشکان همواره توصیه می کنند از ظروف فلزی برای پخت و پز استفاده نکنید زیرا همواره مقداری از فلز به مواد غذایی شما سرایت می کند و می تواند در بلند مدت مشکل ساز شود.
2- بهبود عملکرد دستگاه گوارش
ظروف سفالی دارای خاصیت قلیایی بوده و با پخت غذا در این ظروف خاصیت اسیدی مواد خوراکی تعدیل میشود در نتیجه عملکرد دستگاه گوارش بدن بهبود می یابد. (PH مواد، هنگام پخت غذاهای اسیدی در ظروف سفالی، به دلیل خاصیت قلیایی سفال خنثی میشود)
3- بهبود سوخت و ساز بدن
ظروف سفالی با حفظ هورمون تستسترون باعث افزایش و بهبود سوخت و ساز بدن میشود،درحالیکه ظروف پلاستیکی سطح تسترون بدن را کاهش میدهند.
4- دفع سموم آب
همانطور که گفتیم از گذشته تاکنون یکی از کاربردهای ظروف سفالی نگهداری نوشیدنی ها بوده است. ظروف سفالی با حفظ میزان ph آب و نوشیدنی ها باعث حفظ طعم طبیعی آنها می‌شوند و به دفع سموم آب کمک می‌کند به همین علت در گذشته ظروف سفالی به نوعی دستگاه تصفیه آب به حساب می آمدند.
نکات تکمیلی در مورد ظروف سفالی
✓ نمی توان برای مدت طولانی در این ظروف مواد غذایی مثل ترشیجات را نگه داشت چون ممکن است باعث فاسد شدن غذا شوند.
✓ از نگهداری آب در ظروف سفالی با لعاب آبی خودداری کنید. لعابهای فیروزه‌ای رنگ دارای مقادیری سرب هستند که در صورت ورود آن به آب و غذا امکان مسمومیت غذایی وجود دارد
✓ نمی‌توان ظروف سفالی روی حرارت مستقیم شعله قرار داد. بنابراین توصیه می کنیم از شعله پخش کن استفاده کنید.
✓ ظروف سفالی برای حبوبات و آش ها که به طبخ طولانی احتیاج دارند بسیار مناسب هستند.
✓ اگر برای اولین بار می خواهید در ظروف سفالی پخت و پز کنید کافی است ابتدا مقداری آب درون ظروف سفالی بریزید و سپس مقداری روغن به آن اضافه کنید و بگذارید یک الی دو ساعت بجوشد در نهایت مواد باقیمانده را دور بریزید و بعد از شستشوی اقدام به پخت و پز کنید.
گردآوری شده توسط واحد فرهنگی خانه احسان
