اصلی ترین مواد تشکیل دهنده عطر : [۱]
تعریف عطر: هر مخلوطی از مواد معطر دلپذیر همراه با یک حامل مناسب را میتوان عطر نامید.
منابع عطرسازی سه دسته اند؛ گیاهان- منابع حیوانی- منابع مصنوعی.
1- منابع گیاهی:
گلها شامل گل سرخ، مریم، میخک، یاس، محمدی و ابریشم می باشد.برگها شامل بنفشه، نعناع هندی، رزماری، مرکبات، گوجهفرنگی و علف خشک است. ریشهها و ساقههای زیرزمینی شامل ریشه درخت جوز و زنجبیل می باشد.
دانهها شامل گشنیز، زیره، کاکائو، هل و بادیان می شود.میوهها از جمله تمشک، توت فرنگی، سیب، مرکبات، وانیل و فلفل شیرین است. روغن چوب درختان (سرو، عرعر، کاج و صنوبر) و صمغ بوته (کندر، درخت گل حنا)
2- منابع حیوانی:
مشک که از نافه آهوی ختن گرفته میشود. کاستوریوم از کیسه سگ آبی آمریکای شمالی به دست میآید. عنبر سائل ،ماده چربی مانندی که از نهنگ عنبر به دست میآیدو عسل. همچنین یکی از مشهورترین و مؤثرترین موادی که در ساخت عطرها به کار میرود از بدن حیوانی به نام سیویت استخراج می شود که به آن سیوتون گفته می شود.
این حیوان که از انواع گربه سانان است در آفریقای جنوبی و اتیوپی زندگی میکند و به دلیل مفید و موثربودن ماده ای که از تن او استخراج می شود حیوان بسیار ارزشمند و حفاظت شده ای است
3- منابع مصنوعی:
مواد معطر ساختگی از ترکیبات ارگانیکی هستند که از فرآوردههای نفتی و یا صمغ درخت کاج به دست میآیند.
اجزای تشکیلدهنده عطرها عبارت انداز:حامل یا حلال- مواد تثبیتکننده - عناصر خوشبو.
- باید بپذیریم که ادکلنهای شیمیایی که امروزه تولید میشوند، از رایحه گلهای طبیعی ساخته نشدهاند و حاوی مواد شیمیایی مضر برای بدن هستند. مضرات ادکلنهای شرکتی برای سلامتی آنقدر زیاد و متعدد است که انسان ترجیح میدهد یا از عطر و ادکلن استفاده نکند یا تنها از عطرهای طبیعی خریداری کند.[۲]

1. مشکلات تنفسی:
ادکلنهای شرکتی به دلیل ترکیبات ناسالم خود برای تمامی افراد بهویژه کودکان، افراد دارای مشکلات ریوی و افراد مبتلاء به آسم به هیچ عنوان مناسب نخواهند بود.[۲]
2. مشکلات پوستی:
در ادکلنهای تقلبی و غیراصل که به اصطلاح شرکتی نامیده میشوند از آب یا اتانول صنعتی به عنوان حلال استفاده خواهد شد. بهدلیل اسپری کردن عطر و ادکلن بهطور مستقیم روی پوست بدن و تماس مقداری اتانول با پوست، واکنش و حساسیتهای پوستی در افراد ایجاد میشود.[۲]
ادو پرفیوم “J’adore” از دیور، “Angel” از Mugler، “Flower” از Kenzo و Eau de Toilette “Le Male” از Jean-Paul Gaultier حاوی دو ماده سمی ذکر شده هستند که مصرف آنها برای افراد با حساسیت پوستی توصیه نمیشود زیرا جز موارد حساسیت به بوی عطر است که قبلتر در حیات بررسی کردهایم. [۳]
3- مشکلات درونی:
برخی از مواد شیمیایی سمی که در تولید ادکلنهای شرکتی بهکار میروند، سبب تحریک غدد درون ریز بدن میشوند. اختلالات هورمونی تنها یکی از مضراتی است که از پرفیومهای غیراصل حاصل میشود.[۲]
• برخی از آلرژنها نیز مشکوک هستند که بعنوان مختل کننده غدد درون ریز عمل میکنند.بوتیل فنیل متیل پروپیون یا لیلیال که سازمانهای بهداشت اروپا برای ایمنی مصرف کننده ممنوعیت آن را توصیه میکند،در شش عطر یافت میشود. برای شناسایی آن توجه داشته باشید که رایحه “سوسن” را به همراه دارد.[۳]
• مولکول دیگری نیز پیدا شده است که میتواند یکی از مضرات عطر بوده و یک مختل کننده غدد درون ریز باشد و آن بوتیل هیدروکسی تولوئن است. این ماده نگهدارنده برای جلوگیری از اکسید شدن بطری عطر در نظر گرفته میشود که باعث تغییر رنگ عطر هم میشود.[۳]
4. مسمومیت:
افرادی که به سردردهای میگرنی مبتلا هستند، بیش از سایرین در معرض مضرات شدید ادکلنهای شرکتی قرار دارند. چنین افرادی با استشمام رایحه پرفیومهای غیراصل به سردرد میگرنی دچار میشوند. تشدید علائم سردردهای میگرنی به دلیل ترکیبات شیمیایی و مواد سمی به کار رفته در پرفیومهای شرکتی است. تهوع، سرگیجه، سردرد، احساس خفگی و… همگی نشانههایی از مسمومیت ناشی از عطرهای شرکتی در افراد محسوب میشوند.[۲]
5. حساسیت چشم:
با وجود حساسیت بالای چشم در بدن افراد، برخی از ادکلنهای شرکتی سبب التهاب و سرخی چشمها نیز میشوند.در صورت بروز چنین حادثهای بهتر است که سریعتر چشمها را با آب خنک شستوشو دهید و در صورت ادامهدار بودن التهاب و سوزش چشمها به پزشک مراجعه کنید.[۲]
6- تأثیر بر رشد اندام های تناسلی:
طبق برخی از تحقیقات، قرار گرفتن در معرض فتالات ممکن است رشد اندامهای تناسلی نر را مختل کند. از آنجایی که فتالاتها به ماندگاری بیشتر عطرها کمک میکنند اغلب در عطرهای قوی به کار گرفته میشوند؛ اما به سختی میتوان متوجه شد که کدام عطرها و در چه سطحی حاوی آن هستند. زیرا عطرسازان ملزم به فهرست لیست ترکیبات شیمیایی مورد استفاده در عطرها بر روی جعبه آنها نیستند چراکه این فهرست یک راز تجاری محسوب میشود.[۶]
7. ابتلاء به سرطان
شاید این موضوع را شنیده باشید که برای افزایش ماندگاری عطر و ادکلن، بهتر است آنها را روی نقاط نبضدار بدن همانند گردن، مچ دست و … اسپری کرد. پاشش مستقیم عطر روی بدن و جذب آن توسط پوست میتواند اختلالاتی را در بدن به وجود بیاورد که جبران ناپذیر است. بسیاری از پزشکان و دانشمندان با تحقیق روی ترکیبات عطرها و پرفیومهای تقلبی به این نتیجه دست یافتهاند که ترکیبات سمی و شیمیایی ادکلنهای شرکتی سبب بروز سرطان کبد در افراد خواهد شد.[۲]
آیا با مصرف عطر مبتلاء به سرطان میشویم؟
از حدود۳۰۰۰ ماده شیمیایی مورد استفاده در صنعت عطرسازی، ۸۸۴ ماده میتوانند در برخی موارد باعث ایجاد سرطان، نقایص مادرزادی،اختلال اوتیستم،تحریک پوست و چشم،واکنشهای آلرژیک و حساسیتهای مختلف شوند.این علائم از سردرد تا حالت تهوع،سرگیجه،مشکل در تمرکز،نوسانات خلقی،افسردگی،بیحالی،بی قراری،تحریک پذیری را میتواند به همراه داشته باشد.
قرار گرفتن در معرض یک عنصر عطر ممکن است مشکل ساز نباشد، اما ترکیب با مواد دیگر چیز دیگری است. برخی از روغنهای ضروری از جمله روغن ترنج میتواند خطرناک باشد و میتواند افراد را نسبت به آلایندهها یا آفتاب حساس کند.[۳]
8- عطرها و ممنوعیت استفاده از آن ها در دوران بارداری
هیچ داده قطعی در مورد ایمنی فتالاتها به خصوص در دوران بارداری وجود ندارد. به جهت حفظ ایمنی خود و فرزندتان باید در دوران شیردهی از اسپری عطرها اجتناب کنید زیرا بسیاری از عطرها و لوازم آرایشی معطر حاوی مواد شیمیایی مانند پارابن، فتالات و کلرید آلومینیوم و سایر مواد سمیاند که با جذب از طریق پوست، میتوانند مضر باشند.[۶]

- مطالعات در زمینه عطرهای شیمیایی:
✓ آیا عطرها برای سلامتی مضر هستند؟ در پاسخی سریع باید گفت چندین مطالعه در این زمینه انجام شده که نشان میدهد بعضی از عطرها حاوی موادی هستند که به طور بالقوه برای سلامتی خطرناک هستند. تجزیه و تحلیل ۳۶ برند عطر معروف جهان نشان میدهد که ادو تویلت و ادو پرفیوم حاوی فتالاتها و مشکهای مصنوعی، مواد شیمیایی با اثرات نگران کننده در برخی از موارد هستند.[۳]
✓✓ برای شناسایی عطرهای حساسیتزا، یک تحقیق و نظرسنجی از ۶۰ میلیون مصرف کننده با ۶ ادو تویلت برای مردان و ۱۰ ادو پرفیوم برای زنان در آزمایشگاه تجزیه و تحلیل شده است. نتیجه آن این بوده که میانگین تعداد آلرژنها ۲۲ نفر در هر ادوپرفیوم یا ادو توالت است. دو آلرژن رایج به وجود آمده لینالول و لیمونن هستند که آنها در حالت عادی خود حساسیت ضعیفی دارند اما در تماس با هوا بسیار آلرژیزا میشوند.[۳]
ادوپرفیوم چیست؟ عطریست که اسانس روغنی کمتر و در نتیجه ماندگاری کمتری از پرفیوم دارد.[۴]
ادوتویلت چیست؟ اسانس روغنی کمتری نسبت به ادوپرفیوم دارد، از آن ارزانتر است و ماندگاری آن هم کمتر خواهد بود. بنابراین میبینید که برخلاف اسمش اصلا چیز عجیب و خاصی نیست. برای استفاده از ادوتویلت احتمالا مجبورید چند بار در روز آن را به خودتان اسپری کنید.[۴]
ادکلون چیست؟میتوان گفت ادکلون معروفترین کلمهایست که در این حوزه وجود دارد. قاعدتاً دیگر در این مرحله میتوانید حدس بزنید که تفاوت ادکلون با ادوتویلت و ادوپرفیوم چیست؟ غلظت آن کمترست و البته قیمت و ماندگاری کمتری هم دارد.[۴]
✓✓✓نتایج یک مطالعه در مورد تأثیر عطر، ادکلن، افشانه های خوشبوکننده، بر بدن نشان میدهد که تعدادی از این محصولات حاوی حجم بالایی از نوع ماده شیمیایی خطرناک و تأثیرگذار بر عملکرد هورمون ها هستند. این تحقیق تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست اتریش انجام شده است. این سازمان با انتشاربیانیه ای در مورد نتیجه این تحقیق اعلام کرد: در این بررسی 53 نوع مختلف عطر و ادکلن آزمایش شدند و نتایج مطالعات تأیید کرد که در شش نمونه از این محصولات نوعی ماده شیمیایی موسوم به «دی اتیل فنالات» (DEP) وجود دارد که تأثیر سوء بر عملکرد هورمون ها می گذارد. [۸]
به گفته کارشناسان اتریشی، از عوارض جانبی این ماده شیمیایی این است که هنگام تماس با پوست، وارد جریان خون می شود و می تواند برای زنان و مردان مشکلات باروری به وجود آورد و همچنین ابتلاء به سرطان های پستان، پروستات و بیماری های متابولیک همچون دیابت و چاقی را افزایش دهد.[۸]
✓✓✓✓صمد قدرتي متخصص ريه با اشاره به ترکيبات مضر مورد استفاده در اسپريها بر سلامتي افراد، تصريح کرد: عطرها، ادکلنها و اسپريها علاوه بر ماده خوشبو کننده، حاوي يک ماده حلال و يا نگهدارنده مثل الکل، گاز کلر فلورو کربن (اصطلاحاً گاز يخچال) و يا موارد مشابه هستند تا بتوانند ماده خوشبو کننده و يا ضدعفوني کننده را در يک حجم خاص به صورت محلول نگه دارند و در هنگام فشار دادن به شکل گاز خارج شوند. وي اظهار كرد: بوي اسپريها و عطرها توسط سلولهاي بويايي موجود در مخاط بيني درک ميشوند و تحريک شدن اين سلولها باعث آزاد شدن مواد التهابي و جريان يافتن آنها در داخل رگها و رسيدن آنها به سلولهاي عضلاني مجاري تنفسي فوقاني و تحتاني ميشود.اين پزشک، گازهاي موجود در داخل اسپريها و ادکلنها را هم براي سلامتي و هم براي محيط زيست مضر دانست و افزود: گاز کلرفلوروکربن استفاده شده در اين اسپريها، آسيبهاي جبران ناپذيري به لايه ازن نيز ميرساند.[۵]

تفاوت عطرهای شیمیایی و ادکلن
تفاوت عطر و ادکلن به درصد ترکیبات معطر استفاده شده در آن ها باز می گردد.رایج ترین اصطلاحات مورد استفاده برای توصیف غلظت تقریبی یک عطر به شرح زیر است:
پرفیوم: 20 تا 40 درصد ترکیبات معطر - ادوپرفیوم: 10-30 درصد ترکیبات معطر- ادوتویلت: 5-20 درصد ترکیبات معطر- ادوکلن: 2-5 درصد ترکیبات معطر- اوفرش: 1-3 درصد ترکیبات معطر
مواد مصنوعی مورد استفاده در تولید عطرهای شیمیایی و ادکلن
برای ایجاد حسوحالی وصفنشدنی و خلق یک رایحه خوش، عطارهای حرفهای، وقت و زمان بسیاری را برای ساخت رایحههای خاص و استثنایی صرف میکنند. همچنین در فرآیند ساخت عطر از مواد مصنوعی مختلفی استفاده میشود که شامل موارد زیر خواهد شد: اتانول - کالون - ایسو سوپر - عنبرگریس- هدیون - ایندول- مشک [۷]
قوانین موجود در جهان برای سلامتی عطرها
جالب است بدانید در اروپا فقط عطرهای کاملاً ایمن در بازار عرضه میشود و آنها تابع قوانین اروپایی که کاملا سختگیرانه است هستند. علاوه بر این افراد آلرژیک کاملاً از وجود احتمالی مواد آلرژیزا در یک عطر مطلع هستند. همچنین مقررات اروپایی وجود ۲۵ ماده آلرژی زا را قابل تولید دانسته که در صورت وجود در محصول باید روی آن برچسب نمایش این موضوع زده شود.[۳]

منابع:
1- کندو 2- خبرنامه ۳- حیات پرفیوم ۴- اسنپ مارکت ۵- ایسنا ۶-ریحا ۷- بودیسه شاپ ۸- سلامت نیوز
گردآوری شده توسط واحد فرهنگی خانه احسان