ژنوم چیست؟
با نگاهی به زندگی امروزه و مقایسه آن با با قدیم؛ در می یابیم با وجودی که علم پیشرفت کرده، سطح رفاه و امکانات درمانی مردم از جمله بیمارستان ها، پزشکان، داروها، عطاری ها، مراکز حجامت و زالو درمانی افزایش پیدا کرده اند؛ اما تعداد زیادی از مردم با انواع بیماری ها زندگی می کنند.
برای درمان بیماری ها به جامعه پزشکی مراجعه می کنیم؛ در بسیاری از موارد در پاسخ به ما می گویند بیماری شما ارثی است و به ژنوم شما بر می گردد.
حال با دو سوال روبرو می شویم:
1- آیا با بیماری هایی که ریشه آن در ژنوم شماست؛ آشنا هستید؟
بیماری های قلبی، فشار خون بالا، تالاسمی، آلزایمر، دیابت، سرطان، چاقی، سندرم فریاد یا گریه گربه، آتروفی نوری ارثی لبر (نوعی بیماری چشمی)، اسپوندیلیت آنکیلوزان (یا التهاب ستون مهره) و ... از جمله صدها بیماری ژنتیکی هستند.
2- آیا ژنوم را می شناسید؟
ژنوم جایگاهی است که تمام اطلاعات وراثتی ما در آن ذخیره است؛ به عبارت دیگر ژنوم یا ژنگان انسان، به همه ماده ژنتیکی یک موجود زنده می گویند که شامل DNA هسته و میتوکندری است.
ژنوم دستورالعمل های ارثی برای ساخت، پیشبرد و نگهداری یک موجود زنده را داراست. بدن انسان به طور نسبی از پنجاه تا صد میلیارد سلول تشکیل شده که در هر سلول تمام دستورالعمل ها برای ساخت پروتئین های لازم و هدایت تمامی فعالیت های سلول موجود است.
ژنوم از بخش هایی به نام کروموزوم، ژن و نوکلئوتید تشکیل شده است.
در مثالی ساده تر می توان ژنوم انسان را که در DNA ذخیره شده است را با یک کتابخانه به صورت زیر مقایسه کرد:
• کتابخانه شامل 46 کتاب کروموزوم است. این چهل و شش کتاب کروموزوم انسانی، از نظر اندازه و اطلاعات بسیار گسترده و گوناگون هستند.
• کتابها بین 400 تا 3340 صفحه (ژن) دارند. جالب است بدانید که کروموزوم های آدمی بیشترین تعداد ژن ها یعنی بیش از پنجاه هزار ژن (صفحه) را داراست.
• هر کتاب بین 48 تا 25 میلیون حرف (نوکلئوتید کوچک) دارد. آدنین (A)، گوانین(G)، سیتوزین (C) و تیمین (T)؛ چهار نوع نوکلئوتید هستند که بارها در سراسر ژنوم تکرار می شوند.
• یک کپی از کتابخانه ( 46 کتاب کروموزوم) در تقریبا همه سلول های بدن قرار دارد؛ که فعالیت های سلول را مدیریت می کند.
✓ جالب است بدانید؛ هر گاه ژنوم دستخوش تغییراتی خلاف طبیعتش می شود، بیماری در جسم، روح و فکر ما خودنمایی می کند.
انواع مختلفی از اختلالات ژنتیکیِ ارثی را در چهار دسته می توان تقسیم بندی کرد:
1- اختلالات وراثتی تکژنی؛ مثل کم خونی داسی شکل، سندرم مارفان، تالاسمی آلفا و بتا و ...
2- اختلالات وراثتی چندعاملی؛ از جمله فشار خون بالا، سرطان سینه، آلزایمر، آرتروز و ...
3- ناهنجاریهای کروموزومی؛ مانند سندرم ترنر، سندرم کلاین فلتر و ...
4- اختلالات میتوکندریایی؛ مثل صرع میوکلونیک همراه با فیبرهای قرمز مضرس، آنسفالوپاتی میتوکندریایی همراه با اسیدوز لاکتیک و حملات شبیه سکته مغزی و ...
ژنوم یک پایگاه اطلاعاتی بسیار مهم است که حفاظت از آن سلامتی را برای یکایک سلول ها و همین طور یکایک افراد به ارمغان می آورد. سلامت ژنوم با سلامت جسم، روح و فکر ما ارتباط مستقیم و تأثیر گذاری دارد.
اهمیت آن چشمگیرتر می شود، زمانی که بدانیم این مخزن اطلاعاتی از طریق سلول های جنسی به نسل بعدی انتقال داده می شود. پس شناخت ژنوم، عواملی که سبب حفاظت و یا نابودی آن می شوند از جمله وظایف ماست.
افراد بسیاری تمایل دارند این ساختار را رمز گشایی کنند و با تغییر آن، به اهداف ناسالم خود برسند. همانا آشنایی ما با این علم و استفاده کاربردی و درست از آن، به ما کمک می کند تا با وجودی پاک، زندگی پاک و سرشار از آرامش را تجربه و آن را به نسل آینده هدیه کنیم.
گردآوری شده توسط واحد فرهنگی خانه احسان
