در دوران باستان، از ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد، ملکههای مصری به چشم خود سرمه میکشیدند که از گیاهان، شاخ حیوانات، استخوان و… درست میشد.
سرمه را نگهبان چشم علیه بیماریها میدانستند. لازم به ذکر است که تیره کردن رنگ دور پلکها از شدت رسیدن آفتاب به چشم، کم میکند.[۲]
امروزه سرمه چشم در میان خانمها، طرفداران زیادی ندارد و معمولاً افراد از انواع خط چشم و یا مداد چشم برای آرایش چشم استفاده میکنند، شاید برای زیبایی اثر گذار باشد ولی عوارض زیادی دارد در حالیکه سرمه چشم با خواص بیش از حدی که دارد میتواند انتخاب مناسبتری برای آرایش چشم باشد.
امام رضا(ع) هم درباره فواید سرمه اینگونه میفرماید: «کسی که مبتلا به ضعف بینایی میشود، موقع خواب، هفت میل اثمد بکشد».
کسانی که عینکی هستند، اگر هر شب و به مدت یک سال ، هنگام خواب سرمه اثمد بکشند، بعد از یک سال، عینکهایشان را دور خواهند انداخت.[۶]
طبیعت چشم
طبیعت یک چشم سالم گرم و تر است.
سریع حرکت می کند، رگ های داخل چشم مشخص است، رنگ سفیدی چشم کمی مایل به قرمزی باشد و شخص در چشم خود احساس گرمی کند.
اگر طبع چشم سرد باشد؛
تمام موارد فوق برعکس خواهد بود.
اگر رطوبت چشم زیاد باشد؛
کنار چشم مواد زرد جمع می شود، زیاد اشک می آید و شخص چشمانی بزرگ دارد.
چشم های خشک معمولا کوچک است،
کنار چشم مواد زرد جمع نمی شود و اشک نمی آید و اطراف چشم داخل گودی می رود.
ساختن سرمه
سرمه چشم به دو صورت طبیعی و صنعتی تهیه میشود.
1- در نوع طبیعی با سوزاندن گیاهان و یا استفاده از چربیهای حیوانی ساخته میشود. موادی مثل سنگ مردار، هسته خرما و یا ابریشم نیز از موادی هستند که در گذشته برای ساخت سرمه از آنها استفاده میشد. سرمه چشم میتواند از ترکیب گیاهان و مغزهای مختلف باشد. برای مثال ترکیب بادام شیرین، فندق، هسته خرما و هلیله به عنوان یکی از برترین سرمهها مورد استفاده قرار میگیرد. [۱]
2- دسته دوم، صنعتی: این نوع در شرکتهای صنعتی تولید میشود که به شکل مدادی تولید میشوند اگر چه استفاده از آنها راحتتر است ولی به دلیل وجود فلزات سمی برای چشم مضر میباشد.
خواص سرمه
برای سرمه خواص بسیار زیادی وجود دارد. جالب است بدانید در طب سنتی، برای هر بیماری، از سرمه مخصوص استفاده میشود.
برای کسانی که مشکل ریزش مداوم اشک از چشم دارند، سرمه ابریشم توصیه میشود.
افرادی که دارای گل مژه و یا التهابات چشمی هستند از سرمه ساخته شده از سنگ مردار استفاده میکنند.
اگر مشکل ریزش ابرو یا مژه دارید، باید از سرمه چهارمغز یا سرمه بادام استفاده کنید.
اگر تار مژه و ابروی نازکی دارید، بهتر است از سرمه هسته خرما استفاده کنید. [۵]
. سرمه کشیدن چه خواصی برای چشم دارد و برای چه مشکلاتی مفید است؟
✓ باعث تقویت بینایی می شود.
✓ از آب مروارید پیشگیری می کند.
✓ باعث جلوگیری از آبریزش چشم میشود.
✓ پیشگیری از خونریزی چشم میکند.
✓ اگر با سرمه طبیعی، ابروها را هاشور بزنید باعث تقویت موی ابرو خواهد شد.
✓ چنانچه سرمه چهار مغز واقعی تهیه کرده باشید میتوانید آن را به عنوان ریمل طبیعی استفاده کنید که باعث تقویت و بلند شدن مژه ها خواهد شد.
نکته مهم:
خواصی که برای سرمه ذکر می شود در صورتی نتیجه خواهد داشت که از سرمه چهار مغز اصل و یا سرمه سنگ اثمد استفاده شود. سرمه های ارزان قیمت بازاری نه تنها هیچ خاصیتی ندارند بلکه موجب آسیب رساندن به چشم خواهند شد.
طرز استفاده سرمه
برای استفاده، میل را وارد ظرف حاوی سرمه، کنید و به آرامی در چشمانتان بکشید.
جهت جلوگیری از آسیب چشم، میله سرمهدان به پهلو استفاده شود.
این کار را تکرار کنید تا به سیاهی مورد نظر برسید.
بعد از هر بار استفاده میل را بتکانید.حتی میتوان میل را شست تا آلودگی آن کمتر شود.[۱]
بهتر است در زمان رفتن به رختخواب از سرمه اثمد استفاده کنید.
کشیدن سرمه را از چشم راست آغاز کنید و به چشم راست هم ختم کنید و به تعداد فرد بکشید.[۳]
خانم ها و آقایان میتوانند سرمه استفاده کنند.
آیا جنس سرمه دان مهم است؟
در استفاده از سرمه جنس سرمه دان از اهمیت ویژهای برخوردار است.
سرمه دانها با جنسهای، سنگی، فلزی و چوبی وجود دارد.
پرطرفدارترین سرمه دانها از گذشته، سرمه دانهای چوبی بودند. چرا که الیاف چوب، در داخل فضای سرمه دان، زائدات را جذب میکند و سرمه خالص بدون گرده روی میله سرمه دان تحویل شما میشود. چوب سرمه دانهای چوبی با دستگاه های خراطی برقی تراش خورده و کاملا صیقلی و یک دست است.[۵]
سرمه دان برنجی ضد میکروب و آنتیباکتریال است و استفاده از آن، مخصوصاً برای سرمه اثمد توصیه میشود.
چرا سرمه استفاده کنیم؟
از سرمه برای پیشگیری و درمان بیماریهای چشمی، سیاه کردن پلکها و به منظور زیبایی چشمها و مژهها از گذشته تا به امروز استفاده میشود.
یکی از علل استفاده از آن به خصوص در نواحی جغرافیایی که نور خورشید در آنها بسیار زیاد است جلوگیری از انعکاس نور آفتاب میباشد، به طوری که میتوان اثر آن را بر کاهش انعکاس نور و اشعه فرابنفش به مثابه عینک آفتابی دانست.
استفاده از سرمه، چشم را از آلودگی میکروبی محافظت میکند، موجب تسکین درد چشم و رفع خستگی آن میشود.[۷]
برای محافظت چشم در برابر امواج تلویزیون، موبایل و ... به همه افراد چه مرد و چه زن با هر سنی توصیه میشود از سرمه استفاده کنند.
زمانهای توصیه شده برای سرمه کشیدن
✓ قبل از نزدیکی
✓ هنگام خواب
✓ در شب
✓ در روز عید
انواع سرمه ها کدامند؟
1- سرمه اثمد
این سنگ از معادن کوههای اطراف مکه، هندوستان، کرمانشاه، ایلام، افغانستان، چین و ... استخراج میشود.سنگ سرمه چشم را به مدت 40 روز در آب قرار دهید و به صورت مداوم و هر دو الی سه روز، این آب را عوض کنید. پس از چهل روز، سنگ را از آب خارج کنید. خشک کنید و به صورت پودر دربیاورید.این پودر را در سرمهدان ریخته و استفاده کنید.برای تهیه این نوع سرمه، به زمان بیشتری نسبت به سایر سرمهها نیاز دارید.[۱] تهیه سرمه سنگ ، سرمه مدادی اثمد
2- سرمه مغز قلم گاو
اول باید استخوان قلم گاو را بشکنیم و مغز داخل آن را در بیاوریم و داخل ظرفی بریزیم و بعد یک باند یا گاز را روی مغز بگذاریم طوری که یک مقدارش داخل روغن و یک مقدارش بیرون از روغن باشد و بعد با استفاده از کبریت یا فندک آن را روشن کنیم، سپس با فاصله ظرفی فلزی یا امثال این را میگذاریم روی آن با دود کردن روغن و چسبیده شدن آن بر رویه ظرف فلزی باعث سرمه گرفتن میشود پس از تمام شدن و خاموش شدن، دودی که به ظرف چسبیده است را بخراشید و آن را درون یه سرمهدان نگهداری کنید، و سرمه بدست آمده از آن را استفاده کنید.[۵]
3- سرمه سفید چیست؟
نوعی دیگر سرمه چشم هم وجود دارد که به آن سرمه سفید میگویند، سرمه سفید متشکل از ترکیبات: فلفل سفید، دارفلفل و نشادر می باشد. فلفل سفید و دراز از هر یک (6.5 گرم)، همراه (3.25 گرم) نشادر صاف را باهم آسیاب و بعد از آسیاب آنها را الک کنید و در هر چشم سه میل بکشید و یک ساعت صبر کنید، به دلیل تند بودن سفیدی از بین می برد و گوشت چشم را صاف میکند و درد را تسکین میدهد، بعد از سرمه سفید کشیدن به چشمها میتوانید آن را با آب سرد بشویید، و بعد اثمد بکشید.[۵]
4- سرمه عنابی:
برای تهیه کردن عنابی ابتدا عناب را با هسته آسیاب میکنیم و برای مدتی زیر آفتاب قرار میدهیم تا کاملا خشک شوند، بعد از خشک شدن دوباره آنها را آسیاب کرده و الک میکنیم. رنگ آن عنابی زردتیره است. سرمه عنابی، درمان آب مروارید است.[۵]
5- سرمه کافوری:
باید کافور و صبر و مرمکی را خیلی نرم آسیاب کنیم، و بعد از آسیاب برای استفاده آماده است. برای درمان چشم درد و رنگ آن قهوهای است.[۵]
6- سرمه چهار مغز:
مغز بادام، فندق، پسته و مغز قلم گاو، فواید آن رویش مژهها که به رنک سیاه است. امروزه فروشنده های لوازم آرایشیهای زیادی هستند که مداد چشم و ریمل را به جای سرمه به مردم میدهند، و میگویند که سیاهی خوبی دارد و دهها چیز دیگر آنها برای فروش اجناس شان سعی دارند که بفروشند، ولی در اصل چیزی که برای چشم، مژه و ابرو لازم است و باعث رشد و سیاهی آنها میشود.[۵] سرمه چهارمغز را از فروشگاه مطمئن بخرید تهیه شده از مغزهای پسته، بادام، فندق و گردو
7- سرمه مغز بادام یا فندق :
روی یک شعله پخش کن ، مقداری فندق و بادام را بعد از دو پوسته کردن قرار دهید.سپس ظرفی فلزی مانند سینی را با فاصله کمی روی شعله پخش کن بگیرید.به مرور زمان و با سوختن کامل مغزها دوده تولید میشود.این دوده ایجاد شده بر روی سینی را بعد از اتمام سوختن مغزها با چاقو و یا جسمی نوک تیز بتراشید و به ظرفی که برای نگهداری سرمه تهیه کرده اید منتقل کنید.[۵]
8- سرمه مدادی مشکی
تهیه شده از پودر مغزهای پسته، بادام، فندق، گردو و .. خواص:بهبود بینایی- پیشگیری از بیماریهای چشم- تقویت و افزایش رشد مژهها- نرمکننده عضلات چشم- تسهیل خونرسانی- ممانعت از ریزش اشک زیاد- خوشبوکننده دهان و ... برای خرید کلیک کنید
۹- سرمه مدادی لاجوردی
تهیه شده با موم زنبور عسل- روغن بلفارول- رنگ طبیعی (فرآوری شده از سنگ های معدنی خاک هرمز) این سرمه فاقد مواد افزودنی شیمیایی و رنگ- حمایت از تولید داخل- بسیار نرم با جذب بالا- مقرون به صرفه- کاربرد آسان- طبع گرم، خواصش : پیشگیری از بیماریهای پوستی- تقویت و افزایش رشد مژهها- ممانعت از ریزش اشک زیاد و ... ▫️به عنوان خط چشم کاربرد دارد. برای خرید سرمه لاجوردی کلیک کنید
10- سرمه مدادی تراشی مشکی
تهیه شده از پودر مغزهای پسته، بادام، فندق، گردو و ...خواص:بهبود بینایی- پیشگیری از بیماریهای چشم- تقویت و افزایش رشد مژهها- نرمکننده عضلات چشم- تسهیل خونرسانی- ممانعت از ریزش اشک زیاد- خوشبوکننده دهان و ... خرید سرمه مدادی مشکی قابل تراش ، سرمه مدادی قابل تراش قهوه ای
بهترین نوع سرمه
سرمه چشم انواع متفاوتی دارد، بهترین نوع آن، سرمه چشم سنگی یا سرمه اثمد است. سرمه چشم سنگی، از آنتیموان ساخته میشود. سرمه اثمد معروفترین و قدیمیترین سرمه مورد استفاده است. این همان سرمه معروف مکه است.[۱]
اما مزایا و معایب این سرمه چشم چیست؟
مزایای سرمه چشم سنگی
از جمله مزایای این سرمه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
جلوگیری از کوری و آب سیاه چشم: گذشتگان اعتقاد داشتند این سرمه باعث از بین بردن آب سیاه میشود.
خارج نمودن چرک و آلودگی: سرمه کشیدن باعث میشود تا آلودگیهای موجود در چشم از طریق غدد اشکی خارج شوند.
تقویت بینایی: استفاده از سرمههای طبیعی به علت داشتن ویتامین و مواد معدنی سبب افزایش بینایی چشم میشود.[۱]
سرمه کشیدن و تغذیه اصولی باعث تقویت چشم و بینایی می شود.
سرمه کشیدن با اثمد بدن را خوشبو میکند.
مژهها را تقویت میکند
سبب رویش مو میشود
اشک (اشک زائد) را قطع میکند.[۳]
سرمه اثمد چون خلط را از راه دهان خارج میکند، دهان را خوشبو میکند.
یکی دیگر از فواید آن این است که چرک و آلودگی را از چشم بیرون میکند البته فقط اثمد این فایده را در بر دارد،
معایب سرمه چشم سنگی
این سرمه به رنگ مشکی نیست و خاکستر رنگ است. این موضوع سبب میشود تا میزان سیاهی آن کمتر از بقیه سرمهها باشد. مشکل بعدی آن، زبر بودن است. بر خلاف بقیه سرمهها، سرمه چشم اثمد مقداری زبر است و احساس زبری برای برخی افراد خوشایند نیست.[۸]
تشخیص سرمه طبیعی از غیر طبیعی:
دقت کنید که برای کنترل کیفیت سرمه، بهتر است مقداری از آن را به دستتان بمالید.
بعد از چند دقیقه دستتان را بشورید. سرمه طبیعی به راحتی پاک نمیشود و روی دست رد مشکی برجا میگذارد. اما سرمههای شیمیایی به راحتی از روی دست پاک میشود.
اگر بعد از شسته شدن هنوز خط سیاه رنگی روی دستتان مشاهده کردید نتیجه میگیریم طبیعی میباشد و اگر کاملا شسته شد میدانیم که طبیعی نیست و برای چشمهای ما مضر است.
سرمه خوب تنها با آب و صابون آن هم به سختی قابل پاک شدن است.توصبه ما استفاده از سرمههای طبیعی و ساخته شده از مغزهاست.[۱]
نتیجه تحقیقات درباره سرمه
در تحقیقی که به منظور بررسى آثار ضد میکروبى اثمد (سرمه) بر روى پنج نوع باکترى گرم مثبت و گرم منفى از عوامل بیمارى هاى چشمى در محیط آزمایشگاهی انجام شده است، مشخص شده که اثمد توانایی از بین بردن باکتری باسیلوس سوبتیلیس را داراست.نرم کردن عضلات چشم و تسهیل در خونرسانی و مبارزه با پیرچشمی از خواص استفاده از سرمه میباشد. چربیهای موجود در نوعی سرمه به نام چهار مغز که سرشار از مواد مغذی است از خونریزی داخلی چشم نیز جلوگیری به عمل میآورد. سرمه موجب جلوگیری از آب سیاه و آب مروارید میشود، آب ریزش چشم را بر طرف میکند، به افزایش استقامت ماهیچههای چشم کمک شایانی میکند و همچنین برخی از عناصر ضروری را برای سلامت سلولهای چشم فراهم میکند. سرمه به رشد موهای مژه کمک کرده و از ریزش آن جلوگیری میکند.[۷]
رابطه بیماری بلفاریت میبومین و کشیدن سرمه چیست؟
بلفاریت میبومین (Meibomianitis) یا همان اختلال عملکرد غده میبومین (MGD) انسداد یا برخی ناهنجاری های دیگر غدد میبومین است.به طوری که عملکرد غدد میبومین قرار گرفته در داخل پلک ها با مشکل مواجه شده و دیگر روغن کافی مورد نیاز چشم را ترشح نخواهند کرد.از آنجا که اشک روی سطح چشم به علت تماس مستقیم با هوا و دیگر عوامل خیلی سریع تبخیر می شود، اختلال عملکرد غده میبومین با سندرم خشکی چشم همراه خواهد بود.همچنین این بیماری با مشکل پلک به نام بلفاریت مرتبط است. این بیماری نام های دیگری نیز دارد که یکی از آن ها «میبومیانتیس» است.اختلال عملکرد غده میبومین چشم یکی از رایج ترین مشکلات چشمی است که شاید تاکنون حتی نامی از آن نشنیده باشید. میبومین به نوع خاصی از غده در پلک ها اشاره دارد. حدود 25 تا 40 غده میبومیا در پلک فوقانی و 20 تا 30 در پلک تحتانی وجود دارد.عملکرد این غدد ترشح روغن بر روی سطح چشم است. این روغن ها به جلوگیری از تبخیر سریع اشک از روی سطح چشم کمک کرده و در نتیجه مانع خشکی چشم ها خواهد شد.
علت بلفاریت میبومین:
1- سن نقش بسیار مهمی در عملکرد غدد میبومین چشمی دارد.
2- با افزایش سن و گذشت سن، رفته رفته تعداد غدد میبومین چشمی کاهش پیدا خواهد کرد.
3- البته علاوه بر سن قومیت و نژاد افراد نیز در بروز این بیماری مؤثر است. به صورتی که احتمال بروز بلفاریت میبومین در افراد آسیایی حدود 3 برابر بیشتر از اروپایی ها است.
4- علاوه بر موارد گفته شده، استفاده از لنزهای چشمی نیز می تواند احتمال بروز این بیماری را تا حد قابل توجهی افزایش دهد.
5- بعضی از درمان ها و داروها نیز می تواند ترشح روغن غدد میبومین چشمی را با اختلال روبرو کند.
6- استفاده از لوازم آرایش چشم: استفاده از لوازم آرایش چشم یکی دیگر از عوامل مؤثر در ابتلاء به بلفاریت میبومین است. خط چشم و سایر لوازم آرایشی می توانند باعث بسته شدن غدد میبومی و بروز این اختلال چشمی شوند.این مشکل بیشتر زمانی اتفاق میفتد که بعد از آرایش پلک های خود را به خوبی تمیز نکرده یا قبل از خوابیدن آرایش صورت خود را پاک نکنید.
درمان خشکی چشم در خانه
✓ اصلاح سبک زندگی
✓ خواب مناسب (پرهیز از دیرخوابی، کمخوابی یا پرخوابی)
✓ تغذیه درست و خوردن غذاهای با رطوبت بیشتر
✓ پرهیز از مصرف خوراکیهای شور و خشک و پر ادویه
✓ عدم خیره شدن طولانی مدت به وسایل الکترونیکی
✓ استفاده از قطرههای اشک مصنوعی و دستگاه بخور سرد در محیط
✓ ماساژ ملایم پیشانی، شقیقهها و اطراف چشم با روغنهای بادام شیرین، بنفشه پایه بادام، روغن کدو
✓ ماسک کردن لعاب بِه دانه یا حلقههای نازک خیار روی چشمها
✓ ورزش دادن چشمها
✓ شستشوی چشم با عرق کاسنی
✓ استفاده از سرمه چهار مغز؛امروزه کمتر به این روش توجه می شود اما اثرات آن روز به روز برای افراد مبتلاء، بیشتر آشکار میشود. اثرات سرمه طبیعی برای درمان خشکی چشم واقعا حیرت انگیز است. [۴]
منابع:
1-میس و مستر ۲-ویکی پدیا ۳-پویا ۴- سایت آسارا ۵- سایت عرفانی ۶- سایت آقای تبریزیان ۷- دانشنامه الکترونیکی زنان ۸-میس و مستر
گردآوری شده توسط واحد فرهنگی خانه احسان
