تفاوت لباس الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی در چیست؟

الیاف، بخشی از زندگی روزانه ما هستند. با تأمل در محیط اطراف خود می توان به تأثیر همه جانبه آن ها در جامعه پی برد، از مصارف روزمره مانند پوشاک و فرش گرفته تا چمن مصنوعی، کامپوزیت های تقویت شده با الیاف در کالاهای ورزشی (راکت ها، چوب گلف و…)، قایق، ساخت و سازهای عمرانی، صنعت هوافضا و کاربردهای نظامی مانند هواپیما و نازل موشک. یک نمونه عادی آن که اغلب ما هر روزه از آن استفاده می کنیم، چای کیسه ای است. [۱]

الیاف پارچه به سه دسته تقسیم می‌شوند: الیاف طبیعی، الیاف مصنوعی و یا ترکیبی از هردو می‌تواند باشد. امروزه لباسها از طیف وسیعی از مواد مختلف تهیه میشوند. مواد سنتی مانند پنبه، کتان و چرم هنوز از گیاهان و حیوانات تهیه میشود. اما لباسهای موادی بیشتر از مواد شیمیایی مشتق شده از نفت خام مبتنی بر سوخت فسیلی ساخته شده اند.[۴]

لباس های ما از چه چیزی ساخته شده است؟

لباسها از طیف وسیعی از مواد مختلف تهیه میشوند. مواد سنتی مانند پنبه،کتان و چرم هنوز از گیاهان و حیوانات تهیه میشود. اما بیشتر لباس ها بیشتر از مواد و مواد شیمیایی مشتق شده از نفت خام مبتنی بر سوخت فسیلی ساخته شده اند.[۲]

امروزه تکنولوژی تولید الیاف مختلف در بخش‌های مختلف صنعت نساجی امکان‌پذیر است.الیاف در نساجی به دو دسته الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی تقسیم می‌شوند.

• الیاف طبیعی

این الیاف خود به سه دسته گیاهی، حیوانی و معدنی تقسیم می‌شود.

پارچه الیاف گیاهی: پارچه کتان، پارچه نخ پنبه

پارچه الیاف حیوانی: پارچه کشمیر، ابریشم، موهر، پشم

پارچه الیاف معدنی: فلزی، شیشه

از بین الیاف گیاهی پنبه مهمترین و پر مصرف‌ترین آنهاست و بیشترین ماده‌ای که در پنبه وجود دارد سلولز میباشد.جین پارچه‌ای است که از الیاف ۱۰۰٪ گیاهی تولید می‌شود. از دیگر الیاف گیاهی می‌توان به: کتان، کنف، چتایی و رامی اشاره کرد. درمیان الیاف حیوانی مهم‌ترین و پر مصرف‌ترین آن‌ها پشم می‌باشد که منبع تهیه آن پشم گوسفند می‌باشد.

دیگر الیاف حیوانی شامل: کشمیر، موهر، ابریشم و پشم شتر می‌باشد. از الیاف معدنی می‌توان به آزبست یا پنبه نسوز اشاره کرد. الیاف مصنوعی شامل: ریون، نایلون، پلی استر، اکریلیک و ویسکوز ریون اشاره کرد.[۳]

1- پنبه

این محصول که به دلیل مبادلات وسیع تجاری اش «طلای سفید» لقب گرفته‌است از اهمیت اقتصادی فراوانی برخوردار است.[۱] این گیاه در تولید نخ و پارچه به کار برده می‌شود. برای این منظور، الیاف آن را به شکل گسترده و رشته رشته درمی‌آورند تا دراز و پیچیده در هم شوند. نخ پدید آمده سپس برای تولید پارچه به کار گرفته می‌شود. اگرچه این روش از دیرباز تاکنون مرسوم بوده‌است، این تنها اختراع پنبه‌ریسی بود که هزینه تولید پارچه از این راه را پایین آورد و باعث بهره‌گیری گسترده از پنبه شد به گونه‌ای که امروزه پرکاربردترین الیاف به کار رفته در صنعت پوشاک است.[3]

2- کتان

کتان این نوع گیاه از ساقه‌ای به نامفلاکس بدست می‌آید هر ساله کشت می‌شود و ارتفاعش به۱۲۰و قطر۱٫۸تا۱٫۱۶ اینچ است. گل‌های این نوع با رنگ‌های سفید، قرمز، بنفش، لاجورذدی، آبی ما را شیفتهٔ خود می‌کنند. الیاف این گیاه زمانی مرغوب می‌باشد که به خاک و شرایط جوی زمین بستگی دارد. این گیاه بر خلاف پنبه در شرایط آب و هوایی سرد و مرطوب کشت می‌شود. کتان بیشتر در مناطقی مانند:فرانسه، بلژیک ،ایرلند، شوروی، زلاندنو کاشته می‌شود.برای پارچه‌های کتانی از رنگ‌های خمی، پیگمنت‌های رنگی، استفاده میشود.به دلیل آنکه این نوع الیاف تارهای محکمی دارند برای رنگرزی باید بالای ۱۰۰سانتی گراد در دما قرار بدهیم، تا رنگ را به خود بگیرد.از خصوصیات این الیاف محکم بودن، درخشنده تر از پنبه است. پارچه‌های این نوع الیاف بسیار خنک است و برای فصل تابستان بسیار مناسب میباشد. اما زود چروک میشود.در هنر نساجی این نوع الیاف را با الیاف‌های دیگر مخلوط کرده تا از چروکی سریع جلوگیری شود و مقامتش بالا برود. این الیاف را برای پارچه های کتانی و لباس‌های زنانه، بلوزها، کت و شلوار مردانه استفاده می‌کنند. همچنین در پارچه‌های مبلمان و حوله و پارچه‌های بزرنت مورد مصرف قرار می‌گیرند. این الیاف را همچنین برای تهیه پوشاک با الیاف ابریشم مخلوط می‌کنند.[3]

3- کنف

این نوع الیاف از دانه گیاهی به نام شاهدانه بدست می‌آید. این گیاه در آسیا در زمان‌های قدیم شناخته شده بوده، طول ساقه این گیاه به۳مترو قطر ۲CMمی‌رسد، الیاف کنف ضخیم‌تر ازکتان و رنگش تیره تر می‌باشد و به همین دلیل دمای بالاتری از کنف و همچنین سفید کردن این نوع الیاف مشکل تر می‌باشد. نوعی از این الیاف که در ایتالیا کشت می‌شود نسبت به منطقه‌های دیگر روشن و شفافیت بیشتری دارد. باستان شناسان عقیده دارند که این گیاه از زمان ۲۵۰۰سال پیش از میلاد مسیح در بین مردم وجود داشته طبق اثری که از چین بدست آمده بود. از بین انواع این گیاه سونکه در هندوستان کشت می‌شود و زیر شاخه کنف می‌باشد مرغوب تر و کیفیت بهتری دارد.[۱۰]

4- پشم

یک الیاف سنتی به ویژه در آب و هوای سرد، سهم بسیار کم و رو به کاهش از بازار جهانی (حدود 1) دارد. سالانه حدود 2 میلیارد کیلوگرم پشم خام از یک گله جهانی با 1.16 میلیارد گوسفند تولید میشود. این تقریباً برابر با یک ژاکت پشمی برای هر نفر در سال برای همه افراد روی کره زمین است. این ارقام شامل منسوجات پشمی است که برای اقلام دیگری غیر از پوشاک استفاده میشود مانند مبلمان یا فرش.

5- ابریشم

ابریشم یک پارچه باستانی و بسیار با ارزش است که از نخ تولید شده توسط گونه کرم ابریشم Bombyx Mori گرفته شده است. سالانه حدود 202000 تن ابریشم (حدود 0.24٪ از کل fibre7) در بیش از 60 کشور تولید می شود ، اما عمده تولید در تعداد انگشت شماری متمرکز می شود: چین ، هند ، ازبکستان ، برزیل ، ژاپن ، کره ، تایلند و ویتنام. در مقایسه با سایر الیاف طبیعی ، ابریشم فوق العاده ارزشمند است.

6- چرم

یکی از قدیمی ترین اشکال مواد مورد استفاده بشر برای پوشاک،چرم است و بعنوان یک پارچه مهم به ویژه برای کفش و لوازم جانبی باقی می ماند. سالانه حدود 3.8 میلیارد گاو و سایر گاوها،گوسفندان و بزها در صنعت تولید چرم استفاده می شوند . حدود یک حیوان برای هر دو نفر روی کره زمین. بیش از نیمی از مواد اولیه چرم در جهان از کشورهای در حال توسعه تأمین می شود و چین خریدار و پردازنده اصلی آن است. تجارت جهانی چرم خام سالانه حدود 30 میلیارد دلار است.

7- الیاف بست

الیاف پایه مانند کتان (برای کتان) ، کنف و گزنه یک منبع سنتی هستند که هزاران سال است که توسط انسان استفاده می شود اگرچه در حال حاضر تنها بخش کوچکی از کل استفاده از پارچه را تشکیل میدهند. این الیاف در لایه پوسته داخلی (آبکش)، از گیاهی که بین هسته چوبی (زایلم) و لایه بیرونی (اپیدرم) قرار دارد، یافت میشوند. سلولهای بلند آبکش باید قبل از درمان بیشتر از گزیلم و اپیدرم جدا شوند تا آماده بافت یا بافتن پارچه ها شوند یا به عنوان یک فیبر خالص یا در ترکیب با الیاف دیگر مانند پنبه. بیشتر الیاف باست برای محصولات دیگر مانند کاغذ ، طناب و فرش استفاده می شود.

8- الیاف سلولزی/ویسکوز

این مواد به عنوان سلولز استخراج شده از یک منبع طبیعی (مانند بامبو یا درختان) شروع میشوند که سپس خرد شده و با استفاده از یک فرایند مشابه با پلی استر به الیاف تبدیل میشوند. متداول ترین پارچه سلولزی ویسکوز است که به دلیل ویژگیهای ابریشمی آن (گران قیمت، اولین نوع پارچه ویسکوز ابداع شده، برای تقلید از ابریشم ایجاد شده است). سالانه حدود 6 میلیون تن فیبر سلولزی برای بازار نساجی تولید می شود و ارزش آن حدود 9.1 میلیارد دلار است. انتظار می رود این سهم تا سال 2025 حدود 8 درصد در سال افزایش یابد. مراکز اصلی پردازش سلولز چین ، ژاپن ، کره جنوبی ، پاکستان ، تایوان و اندونزی 5 هستند.

9- پارچه های آزمایشی

این یک دسته وسیع از الیاف و مواد است که متنوع هستند اما فقط بخش کوچکی از کل پارچه های مورد استفاده را تشکیل می دهند. بسیاری از اینها ماهیت تجربی دارند برای مثال ممکن است از موادی تهیه شده باشند که در اصل از قارچ تهیه شده اند.

- مفاهیم و سخت افزار

فلزات ، پلاستیک ها ، چوب و سایر مواد متنوع در ساختن ‘سخت افزار’ ذاتی بسیاری از لباس ها (بستن زیپ ، دکمه ها ، سگک ها ، بست ها و غیره) استفاده می کنند. این اقلام ممکن است کوچک باشند ، اما تولید آنها از مقیاس کوچک دور است-بازار زیپ به تنهایی 13 میلیارد دلار فروش در سال دارد. [۴]

الیاف مصنوعی

الیاف مصنوعی گروهی از الیاف نساجی هستند که با روش خاص و به شکل مصنوعی تولید می گردند. این الیاف به طور معمول درون طبیعت وجود نداشته اما احتمال دارد ریشه طبیعی داشته باشند، همانند: پلی آمید، نایلون، الیاف اکریلیک. این الیاف به دو گروه تقسیم می شوند. گروه اول الیاف نیمه مصنوعی یا بازیافته می باشند و در ساخت آنها از الیاف طبیعی بهره گرفته می ‌شود. گروه دوم نیز شامل الیاف ترکیبی است و در آنها تنها از مواد شیمیایی استفاده می شود. [۵]

منبع الیاف و پارچه های مصنوعی نفت خام سوخت فسیلی است. تخمین زده می شود که 65 درصد از الیاف مورد استفاده در صنعت مد از مواد مصنوعی ساخته شده است. عمدتا پلی استر ، اما همچنین نایلون ، اکریلیک ، پلی پروپیلن و الاستین. انتظار می رود حدود 98 درصد از کل رشد فیبرهای آینده در الیاف مصنوعی باشد که 95 درصد آن پلی استر است. [۴]

1- الیاف سینتتیک

الیافی که منشا آن‌ها نفت بوده با استفاده از فناوری‌های خاص تولید میشوند.الیاف سنتتیک شامل موادی مانند نایلون، داکرون، ارلون،ساران یا بطور کلی پلی آمیدها، پلی استرها، پلی اورتان‌ها، پلی اکریلونیتریل، پلی وینیل کلراید،پلی پروپیلن، پلی اکریلیک است. از خواص فیزیکی و شیمیایی این الیاف:مقاومت بالا در برابر رطوبت و آب مقاومت بالا در برابر حرارت و نور خورشید است

2- الیاف بازیافته

الیافی که مواد اولیه‌شان در طبیعت بوده و با تکنولوژی‌های خاص تبدیل به الیاف میشوند،الیاف بازیافته میگویند: مانند ویسکوز، استات و تری استات[۳]

3- الیاف پلی استری

الیاف پلی استر مهم‌ترین انواع الیاف مصنوعی ساخت دست بشر هستند که با تولید حدود ۲۲ میلیون تُن در سال ۲۰۰۳ (۵۸% الیاف درهم تنیده‌ی پیوسته / ۴۲% الیاف کوتاه)، برای چندین سال بر تولید الیاف کتانی غلبه داشتند. تعداد کارخانه‌های دایرشده برای تولید این الیاف در جهان تاکنون، چیزی بیشتر از ۵۰۰ عدد تخمین‌زده شده است.[۵]

مصارف عمده الیاف پلی استر

پوشاک: بلوز، پیراهن مردانه، پوشاک حرفه‌ای، پوشاک کودکان، پیراهن، جوراب مردانه، لباس‌های عایقی، کراوات، لباس زیر زنانه و مردانه، لباس‌های دارای اُتوی دائم، لباس راحتی، کت و شلوار.

اسباب اثاثیه منزل: کفپوش، پرده، تزئینات، ملحفه و روکش بالش.

سایر موارد: پرکننده‌ی داخل بسیاری از محصولات، شیلنگ آتش نشانی، تسمه برقی، طناب و توری، نخ لاستیک اتومبیل، بادبان، تسمه‌ی V شکل.[5]

4- الیاف اکریلیک

تولیدات این دسته از الیاف مصنوعی تقریبا دو و نیم میلیون تُن تخمین‌زده شده است و نکته ای که در اینحا حائز اهمییت می باشد این است که اروپای غربی منطقه‌ای است که تا به کنون بالاترین و بیشترین سطح تولیدات این الیاف مصنوعی را داشته است. استفاده ها‌یی که عمده و اصلی از این الیاف مصنوعی می شود در قسمت های مربوط به پارچه‌های پشمی می باشد که در حال حاضر سنتی هم باشد و در عمل، فقط در قالب های الیاف مصنوعی ناپیوسته و گسسته و یا الیاف مصنوعی اصلی و در حال تولید می‌باشد.الیاف اکریلیکی، افزایش تولیدِ بسیار اندک و ناچیزی را نشان می‌دهند و در نتیجه سهم این الیاف در بازار الیاف مصنوعی، از ۲۰% در سال ۱۹۷۰ به ۹% در سال ۲۰۰۲ افت پیدا کرده است.

مصارف الیاف اکریلیک

البسه: پیراهن، پوشاک کودک، لباس‌های بافتنی، لباس مخصوص اسکی، جوراب، لباس ورزشی، پلیوِر.

پارچه‌ها: پارچه‌های پشمی و پشم دار و خزمانند، به عنوان پارچه ها‌ی رویی و بالایی و در پارچه‌های بدون بافت تولید شده نشات گرفته از چسباندن الیاف مصنوعی، خز‌های مصنوعی و پارچه‌های کشباف می باشد.

اسباب و اثاثیه‌ی منزل: پتو، کفپوش، تزئینات پرده، پارچه‌ی مبل.

سایر موارد: پوشش (کاور) اتومبیل، سایه‌بان، محصولات کاموایی و دستباف، پارچه‌های مورد استفاده در عمران و صنعت.جهان 5- الیاف ریون و استات

از نخ‌های ویسکوز که با مقاومت بالا میان ویسکوز معمولی و ویسکوز با قدرت بالا و کشش بسیار بالا به اندازه جهت‌گیری مولکول‌های الیاف مصنوعی و حتی موقع ساخت هم بستگی دارد. قیمت های متنوع پارچه های ریون و استات به مقدار اندازه رشته های بکار رفته، فرایند و مراحل ساخت و نوع پرداخت های کمی متغیر می باشد. در فعالیت های نساجی، پارچه ریون و پارچه استات عمدتاً و تقریبا برای مصارف پوشاک های زنانه، انواع پرده و مبلمان ها و در اختلاط با انواع مختلف پشم به مصرف تنوع مختلف فرش ماشینی و موکت ها می‌رسند.

مصرف الیاف ریون

پوشاک: این دسته شامل انواع بلوز، مدل های مختلف کت، پیراهن ها، ژاکت، لباس های زیر، آستردوزی های جذاب و دیدنی، کلاه دوزی، لباس های بارانی، انواع لباسهای راحتی، پیراهنهای ورزشی، پوشاک ورزشی، کت و شلوار های مجلسی، انواع کراوات، تنوع لباس کار و … می باشد.

اسباب اثاثیه منزل: روکش رختخواب، پتو، کفپوش، پرده، تزئینات پرده، ملحفه، روکش بالش، رومیزی، روکش مبل.

سایر موارد: در این دسته محصولات شامل صنعتی، پزشکی و جراحی، محصول های بدون بافت، انواع نخ، لاستیک اتومبیل و … می باشد.[5]

عوارض لباس الیاف مصنوعی

1- از جمله عوارض پوشیدن لباس پلاستیکی در طولانی مدت ایجاد ضایعات پوستی در فرد است. گفته میشود الیاف لباسهای نایلونی می تواند باعث ایجاد خارش، سوزش، کهیر و یا آکنه در پوست افراد شود.

2- در بسیاری موارد چنین لباس هایی با عنوان جنس با کیفیت، ضد چروک و ماندگار با ثبات رنگ بالا معرفی می شوند اما این ویژگی ها به دلیل وجود ترکیبات شیمیایی است که برای پوست مضر هستند و در طولانی مدت میتواند مشکلاتی را برای بدن بوجود بیاورند.

3- همچنین برخی پوشیدن لباس های پلاستیکی را راه حل مناسبی برای کاهش سریعتر وزن می دانند، در صورتی که تنها موجب تعریق بیشتر بدن شده و با کاهش آب بدن و بروز گرمازدگی می تواند باعث آسیب به غده هیپوتالاموس، آسیب کبدی و کلیوی یا حمله قلبی و سکته شود.

4- ضایعات پوست: از جمله عوارض پوشیدن لباس پلاستیکی در طولانی مدت ایجاد ضایعات پوستی در فرد است. گفته می شود الیاف لباس های نایلونی می تواند باعث ایجاد خارش، سوزش، کهیر و یا آکنه در پوست افراد شود.

5- آسیب به قلب و ریه ها: بسیاری از لباس های پلاستیکی حاوی مواد مضر شیمیایی هستند که می تواند فرآیند قلب و ریه ها را مختل کند.

6- سردرد: از جمله عوارض پوشیدن لباس های پلاستیکی بروز سردرد در افراد است. این لباس ها به دلیل جنس نایلونی که دارند، باعث افزایش تعریق و ایجاد گرما در بدن فرد می شوند و آب بدن به سرعت تبخیر می شود که با سردرد همراه است.

7- تهوع:وجود ماده مضر تفلون در لباس های نایلونی که خاصیت ضد چروک و مقاوم بودن لباس های پلاستیکی نیز ناشی از آن است، در بسیاری افراد سبب ایجاد حالت تهوع می شود.

8- موارد ذکر شده از عمده ترین عوارض ناشی از پوشیدن لباس های پلاستیکی در افراد است. از دیگر عوارض لباس پلاستیکی در طولانی مدت می تواند ناباوری باشد. [۶]

9- یک راهکار از بین بردن الکتریسیته ساکن از بدن اینست که از لباسهای پلاستیکی، الیاف مصنوعی،پلی استر و نایلونی استفاده نکنید، بهتر است که از این پس جنس لباس خود را تغییر دهید و از کتان و نخ استفاده کنیدکه با انواع پوست سازگاری دارند.

تفاوت الیاف طبیعی و مصنوعی

الیاف طبیعی و مصنوعی دارای تفاوت هایی هستند که در ادامه با آن آشنا می شویم:

✓ ماندگاری و دوام

الیاف مصنوعی قوی تر و با دوام تر از الیاف طبیعی هستند. همچنین ماندگاری بیشتری نسبت به منسوجات طبیعی دارند.

✓ جذب آب

الیاف طبیعی نسبت به نوع مصنوعی جذب آب بیشتری دارند و به خوبی می توانند آب را به خود جذب نمایند.

✓ چروک پذیری

الیاف طبیعی چروک پذیری بیشتری دارند. در صورتی که الیاف مصنوعی چروک پذیری بسیار ناچیزی دارند.

✓ خرید الیاف

قیمت الیاف طبیعی به دلیل مرغوبیت مواد، کمی گرانتر از الیاف مصنوعی هستند.

✓ نوع مواد اولیه

الیاف طبیعی منشا طبیعی داشته و معمولا منشأ پروتئینی یا سلولزی دارند. اما در مقابل آنها نوع مصنوعی ساخته دست بشر بوده و از مواد شیمیایی ساخته می شود.

✓ زنده بودن الیاف طبیعی

الیاف طبیعی زنده اند. به این معنی که مولکول های آنها با گرما منبسط شده و در فرد احساس خنکی ایجاد می کنند. در هوای سرد نیز منقبض شده فرد را گرم می کنند. اما در نوع مصنوعی الیاف این خصوصیات وجود ندارد.[۵]

✓ پوشاک طبیعی ضمن محافظت از محیط زیست، احساس راحتی و آرامش را برای مصرف کننده به همراه دارند.

✓ البسه تهیه شده از پشم و پنبه از لحاظ وزن بسیار سبک و با توجه به ویژگیهای این مواد در برابر دمای بدن و حرارت محیط اطراف، نسبت به الیاف مصنوعی ترجیح داده می شوند.[۹]

✓ راهنمای شستشوی انواع پارچه

نحوه شستشو: به طور کلی معمولا الیاف طبیعی باید با آب سرد و توسط دست شسته شود و بهتر است با استفاده از ماشین لباسشویی شسته نشوند.اما الیاف مصنوعی دوام بیشتری دارد به هر روشی آن را می توان شست ولی بعد از خشک شدن حتما باید اتو شوند.[۱۱]